Szkielet kanadyjski czy szwedzki?

Wtorek, 17.08.1999
Szkielet kanadyjski czy szwedzki?

           Wielu ludziom technologia szkieletu drewnianego kojarzy się z domami budowanymi w Kanadzie, popularnie nazywanymi domami kanadyjskimi lub kanadyjczykami. Nie wszyscy wiedzą, że szkieletowe budownictwo drewniane przywieźli do Kanady emigranci ze Skandynawii. Odmienne warunki klimatyczne oraz mentalność i sposób życia mieszkańców Kanady i Skandynawii spowodowały, że powstały dwa odmienne sposoby budowania szkieletowych domów drewnianych


Typowe domy mieszkalne - w Kanadzie (powyżej) i w Szwecji (poniżej)


           W domach szkieletowych konstrukcją nośną są słupy i belki drewniane albo metalowe. Usztywnia się je lub osłania płytami, najczęściej gipsowo-kartonowymi lub drewnopochodnymi. Konstrukcje te, a zwłaszcza ich wykończenie mają bardzo wiele odmian. W Kanadzie, Stanach i Skandynawii w domach szkieletowych mieszkają bowiem ludzie z różnych warstw społeczeństwa: zarówno bogaci, jak i żyjący skromnie. Dlatego techniki budowy, materiały budowlane oraz wykończeniowe są zróżni- cowane – dopasowane do kieszeni odbiorcy.
           W czasach osadnictwa na ziemiach Ameryki Północnej (XVIII wiek) technologia budowy domów szkieletowych szybko się przyjęła – ze względu na to, że drewno było wtedy powszechnie dostępnym i tanim budulcem. Nic więc dziwnego, że ten materiał – wytrzymały i łatwy w obróbce prostymi narzędziami – zaczęto stosować do budowy niskich domów w miastach i wsiach na obszarach dzisiejszej Kanady i USA. Budownictwo to rozwijało się szybko wraz z rozwojem wiedzy o drewnie – zarówno w Ameryce Północnej, jak i Skandynawii, z której pochodzi. Różnice kulturowe (Kanadyjczycy wolą mieszkać na wąskich i długich działkach) i preferencje rozwiązań technicznych (inna konstrukcja i inne materiały wykończeniowe) spowodowały, że regiony te wypracowały własne tradycje drewnianego budownictwa szkieletowego.

Odległość między domami
           W Kanadzie ceny gruntów są dość wysokie, dlatego domy wolno stojące buduje się zazwyczaj na wąskich działkach. Zabudowa jest dość gęsta, więc domy stoją blisko siebie. Budynki wielorodzinne – zwykle trzy- lub czteropiętrowe buduje się częściej z drewna niż ze stali.

           W Szwecji, mimo że ziemia jest też dość droga, działki są duże (mają zwykle powierzchnię od 600 do 1000 m2) i zbliżone są kształtem do kwadratu. Domy – zwykle jednopiętrowe – położone są pośrodku działki, ponieważ europejskie przepisy przeciwpożarowe nie pozwalają na gęstą zabudowę. Dom można wybudować blisko granicy z sąsiadem tylko wtedy, gdy ściana (łącznie z oknami) położona najbliżej sąsiedniej działki ma wysoką klasę odporności ogniowej.
           Przepisy są tak rygorystyczne, ponieważ w XVIII i XIX wieku spłonęło w Europie wiele miast. Dawniej w obawie przed pożarami nie budowano wielopiętrowych domów drewnianych.


Typowy dom jednorodzinny
           W Kanadzie typowe domy mają zwykle dwa piętra (górne ma zazwyczaj stosunkowo małą powierzchnię) i użytkową piwnicę. Można też spotkać domy z wentylowaną przestrzenią podpodłogową wysokości 60-80 cm. Wysokość ta może być mniejsza, ale powinna wynosić minimum 30 cm. Wtedy jednak wykonuje się odpowiedniej głębokości kanały, umożliwiające sprawdzanie instalacji wodno-kanalizacyjnej, podwaliny i przestrzeni podstropowej.
           Domy w Kanadzie zwykle nie mają garaży – mieszkańcy parkują samochody na ulicy. Decydując się na garaż, zazwyczaj buduje się go z tyłu domu


        W Szwecji buduje się zwykle rozległe domy parterowe; piwnice użytkowe są bardzo rzadkie . Bardziej bowiem opłaca się kupić trochę większą działkę i postawić większy dom niż wybudować i wyposażyć piwnicę. Najczęściej szwedzkie domy drewniane mają wentylowaną przestrzeń podpodłogową wysokości 60-80 cm. Montuje się tam instalacje wodno-kanalizacyjne. Taka przestrzeń dobrze zabezpiecza dom przed wilgocią.
           W Szwecji rzadko stawia się domy bez garaży. Zwykle wybiera się tańszy wariant – garaż wolno stojący albo wiatę. Garaż – również w szkielecie drewnianym – jest nieocieplony i ma wjazd od frontu domu.

Układ mieszkania
           W Kanadzie zwykle nie ma holu, a salon i kuchnia są ze sobą połączone. Tradycja takiego układu mieszkania wynikała z ubóstwa szwedzkich emigrantów. Przyjeżdżając do Kanady, chcieli mieć jakikolwiek dach nad głową, budowali więc domy z jednym pomieszczeniem. Tradycja ta utrzymuje się i teraz, choć inaczej umotywowana: Kanadyjczycy wolą wchodzić do domu paradnym wejściem a więc od razu do salonu. Dlatego nie budują przedsionków ani mrocznych korytarzy z miejscem na palta i kalosze.


           W Szwecji hol jest wydzielony, a miejscem codziennych spotkań rodzinnych jest duża kuchnia, gdzie spożywa się posiłek rano i wieczorem. Oddzielone od tych pomieszczeń, a połączone ze sobą salon i jadalnia zarezerwowane są na bardziej uroczyste okazje.


Sposób posadowienia budynku
           W obu krajach zależnie od rodzaju podłoża, domy posadawia się na płycie fundamentowej lub na ławach fundamentowych.
           Jeżeli podłożem jest skała, płytę fundamentową betonową posadawia się płytko – około 30 cm poniżej poziomu terenu, czyli zwykle w strefie przemarzania gruntu. Badania wykazały, że ze względu na niewielkie straty energii z budynku, pod płytą fundamentową rzadko utrzymują się temperatury ujemne. Mimo że z domu ucieka ciepło, jest to bardziej opłacalne niż posadawianie budynku głębiej (konieczne byłoby bowiem wysadzenie skał). Grunt pod płytą dodatkowo zabezpiecza się przed przemarzaniem układając poziomą izolację płyty na zewnątrz budynku.


           W Kanadzie warstwą drenującą pod płytą betonową i izolacją termiczną jest piasek, w Szwecji używa się płukanego tłucznia (ze względu na brak żwiru). Uważa się, że w piasku mogłoby wystąpić kapilarne podnoszenie wody, a w konsekwencji tego zawilgocenie izolacji i płyty betonowej.

Konstrukcja ścian zewnętrznych
           W Kanadzie w ścianach domów stosuje się masywne słupy (grubości do 14 cm), ściany mają więc grubość słupów. Przestrzeń między nimi wypełnia się izolacją termiczną.
           Słupy międzyokienne są podwajane albo potrajane, stosuje się też podwójne oczepy. Poszycie wykonuje się z wodoodpornych płyt wiórowych i płyt OSB.


           W Szwecji od ponad 25 lat stosuje się zamiast słupów z litego drewna zespolone słupy nośne o złożonej konstrukcji (zwykle mają one szerokość większą niż 23 cm). Ściana wypełniona warstwą wełny mineralnej grubości 23 cm ma współczynnik przenikania ciepła ko mniejszy niż 0,2. Znaczną ilość drewna oszczędza się projektując ograniczoną do minimum liczbę nadproży i oczepów. Nie stosuje się też podwajanych ani potrajanych słupów międzyokiennych. W Skandynawii obowiązują specjalne normy dla szkieletowego budownictwa jednorodzinnego, dopuszczające przykadowo usztywnienie konstrukcji szkieletowej jedynie płytami gipsowo-kartonowymi od strony pomieszczeń. Często nie mocuje się płyt usztywniających na zewnątrz budynku: do szkieletu ścian mocuje się folie wiatroizolacyjne albo gips wodoodporny.

Elewacje
           W Kanadzie elewacje wykańcza się najczęściej:
              •poziomym sidingiem winylowym,
              •tynkiem cienkowarstwowym,
              •cegłą.
           Tynk nakłada się na styropian ryflowany na spodniej stronie, przymocowany do płyt. Ryflowanie płyty styropianowej zapobiega zatrzymywaniu się wilgoci na powierzchni styropianu i pomaga w odprowadzaniu wody na zewnątrz konstrukcji.

           W Szwecji częściej stosuje się materiały uważane za ekologiczne:
              •pionowo mocowaną oblicówkę drewnianą,
              •cegłę okładzinową,
              •tynk tradycyjny.
           Tworzywa sztuczne Szwedzi uznają za szkodliwe dla zdrowia (bo wydzielają substancje trujące) i niebezpieczne pożarowo (spalając się bardzo podwyższają temperaturę i wydzielają toksyczne dymy).
           Tynki cienkowarstwowe wykonuje się dość rzadko. Nakłada się je również na styropian, ale zamocowany do ścian na ruszcie drewnianym. Dzięki temu szczeliny wentylacyjne między konstrukcją ścian zewnętrznych a oblicówką są dużo szersze niż w domach budowanych w Kanadzie czy Ameryce. Chroni to drewnianą konstrukcję ścian przed zawilgoceniem.

Okapy dachów i parapety.
           W Kanadzie domy mają bardzo małe okapy lub nie mają ich wcale. Najczęściej też nie montuje się parapetów.

           W Szwecji budowanie domów bez okapów uważa się za nieracjonalne: nie chronione okapem elewacje trzeba częściej remontować. Dlatego okapy szwedzkich domów są duże, szerokości nawet ponad 60 cm. Parapety zewnęrzne najczęściej wykonuje się z blachy lub z cegły.

Pokrycie dachu.
           W Kanadzie dachy zwykle pokrywa się gontami papowymi lub dachówką.

           W Szwecji powszechnie stosuje się tradycyjne materiały pokryciowe, które można długo eksploatować. Dachy najczęściej pokrywa się dachówką cementową, rzadziej dachówką ceramiczną lub blachą dachówkową. Pokrycia takie są nie tylko estetyczne, ale także umożliwiają mniej rygorystyczną kontrolę zakotwień dachu i ogólnej konstrukcji domu.

Prefabrykacja budynków.
           W Kanadzie domy w szkielecie drewnianym buduje się zwykle z dostarczonych na budowę przyciętych wcześniej słupków i belek; rzadziej spotyka się budynki prefabrykowane.

           W Szwecji bardziej popularne są domy składane na budowie z prefabrykatów. Na plac budowy przywozi się gotowe części fundamentów, stropy, nośne ściany zewnętrzne i wewnętrzne, a także wiązary dachowe i kasety dachowe. Elementy prefabrykowane są lekkie, zwykle ważą poniżej 800 kg (mniej niż jedna paleta dachówki). Można je więc ustawić bez użycia ciężkiego sprzętu. Dzięki prefabrykacji dom buduje się łatwiej i szybciej. Wielkość elementów (określaną przez projektanta) dostosowuje się do warunków terenowych, dostępnego sprzętu i odległości od fabryki do placu budowy.

W Polsce: po kanadyjsku czy po szwedzku ?
           W większej części Polski warunki klimatyczne (niska temperatura zimą, wilgotność powietrza, obciążenie śniegiem) są bardzo zbliżone do panujących w południowej części Szwecji (na południe od linii Göteborg – Sztokholm). Bardzo wiele doświadczeń szwedzkiego szkieletowego budownictwa drewnianego można więc przenieść do Polski bez szczególnych zmian.
           Korzystając z gotowych rozwiązań i materiałów sprawdzonych przez innych, trzeba jednak pamiętać, że nowoczesne materiały i techniki wymagają umiejętnego stosowania. Nie można również zapominać o różnicach w mentalności i kompetencjach wykonawców polskich i szwedzkich czy kanadyjskich. Zarówno w Szwecji jak i w Kanadzie technologia szkieletowa należy do tradycji budowlanej tych krajów: opiera się więc na wieloletnich doświadczeniach. W Polsce jest to technologia nowa. Jedną z podstawowych różnic w sytuacji budujących w tej technologii w Polsce i w Skandynawii są uregulowania prawne. Według szwedzkiego prawa przedsiębiorstwa budowlane przez 10 lat ponoszą odpowiedzialność za błędy popełnione podczas budowania (wynikające na przykład z niewłaściwego użycia materiałów budowlanych lub złego rozwiązania technicznego). Podobnie zabezpieczeni są użytkownicy domów w Kanadzie.

Benny Epsten          
autor jest konsultantem od problematyki
budownictwa szkieletowego i lekkiego

Reklamy

(c) 1999 CyberNet System s.c., Wszelkie prawa zastrzeżone
Kopiowanie i rozpowszechnianie tylko za zgodą autorów Serwisu