Szkielet kanadyjski czy szwedzki? |
Wtorek, 17.08.1999 Szkielet kanadyjski czy szwedzki?
Wielu ludziom technologia szkieletu drewnianego kojarzy się z domami
budowanymi w Kanadzie, popularnie nazywanymi domami
kanadyjskimi lub kanadyjczykami. Nie wszyscy wiedzą, że szkieletowe
budownictwo drewniane przywieźli do Kanady emigranci ze
Skandynawii. Odmienne warunki klimatyczne oraz mentalność i sposób
życia mieszkańców Kanady i Skandynawii spowodowały, że powstały
dwa odmienne sposoby budowania szkieletowych domów drewnianych
Typowe domy mieszkalne - w Kanadzie (powyżej) i w Szwecji (poniżej)
W domach szkieletowych konstrukcją nośną są słupy i belki drewniane
albo metalowe. Usztywnia się je lub osłania płytami, najczęściej
gipsowo-kartonowymi lub drewnopochodnymi. Konstrukcje te, a
zwłaszcza ich wykończenie mają bardzo wiele odmian. W Kanadzie,
Stanach i Skandynawii w domach szkieletowych mieszkają bowiem
ludzie z różnych warstw społeczeństwa: zarówno bogaci, jak i żyjący
skromnie. Dlatego techniki budowy, materiały budowlane oraz
wykończeniowe są zróżni- cowane – dopasowane do kieszeni
odbiorcy.
W czasach osadnictwa na ziemiach Ameryki Północnej (XVIII wiek)
technologia budowy domów szkieletowych szybko się przyjęła – ze
względu na to, że drewno było wtedy powszechnie dostępnym i tanim
budulcem. Nic więc dziwnego, że ten materiał – wytrzymały i łatwy w
obróbce prostymi narzędziami – zaczęto stosować do budowy niskich
domów w miastach i wsiach na obszarach dzisiejszej Kanady i USA.
Budownictwo to rozwijało się szybko wraz z rozwojem wiedzy o
drewnie – zarówno w Ameryce Północnej, jak i Skandynawii, z której
pochodzi. Różnice kulturowe (Kanadyjczycy wolą mieszkać na wąskich
i długich działkach) i preferencje rozwiązań technicznych (inna
konstrukcja i inne materiały wykończeniowe) spowodowały, że regiony
te wypracowały własne tradycje drewnianego budownictwa
szkieletowego.
Odległość między domami
W Kanadzie ceny gruntów są dość wysokie, dlatego domy wolno
stojące buduje się zazwyczaj na wąskich działkach. Zabudowa jest dość
gęsta, więc domy stoją blisko siebie. Budynki wielorodzinne – zwykle
trzy- lub czteropiętrowe buduje się częściej z drewna niż ze stali.
W Szwecji, mimo że ziemia jest też dość droga, działki są duże (mają
zwykle powierzchnię od 600 do 1000 m2) i zbliżone są kształtem do
kwadratu. Domy – zwykle jednopiętrowe – położone są pośrodku
działki, ponieważ europejskie przepisy przeciwpożarowe nie pozwalają
na gęstą zabudowę. Dom można wybudować blisko granicy z sąsiadem
tylko wtedy, gdy ściana (łącznie z oknami) położona najbliżej sąsiedniej
działki ma wysoką klasę odporności ogniowej.
Przepisy są tak rygorystyczne, ponieważ w XVIII i XIX wieku spłonęło
w Europie wiele miast. Dawniej w obawie przed pożarami nie
budowano wielopiętrowych domów drewnianych.
Typowy dom jednorodzinny
W Kanadzie typowe domy mają zwykle dwa piętra (górne ma
zazwyczaj stosunkowo małą powierzchnię) i użytkową piwnicę. Można
też spotkać domy z wentylowaną przestrzenią podpodłogową
wysokości 60-80 cm. Wysokość ta może być mniejsza, ale powinna
wynosić minimum 30 cm. Wtedy jednak wykonuje się odpowiedniej
głębokości kanały, umożliwiające sprawdzanie instalacji
wodno-kanalizacyjnej, podwaliny i przestrzeni podstropowej.
Domy w Kanadzie zwykle nie mają garaży – mieszkańcy parkują
samochody na ulicy. Decydując się na garaż, zazwyczaj buduje się go z
tyłu domu
W Szwecji buduje się zwykle rozległe domy parterowe; piwnice
użytkowe są bardzo rzadkie . Bardziej bowiem opłaca się kupić trochę
większą działkę i postawić większy dom niż wybudować i wyposażyć
piwnicę. Najczęściej szwedzkie domy drewniane mają wentylowaną
przestrzeń podpodłogową wysokości 60-80 cm. Montuje się tam
instalacje wodno-kanalizacyjne. Taka przestrzeń dobrze zabezpiecza
dom przed wilgocią.
W Szwecji rzadko stawia się domy bez garaży. Zwykle wybiera się
tańszy wariant – garaż wolno stojący albo wiatę. Garaż – również w
szkielecie drewnianym – jest nieocieplony i ma wjazd od frontu domu.
Układ mieszkania
W Kanadzie zwykle nie ma holu, a salon i kuchnia są ze sobą
połączone. Tradycja takiego układu mieszkania wynikała z ubóstwa
szwedzkich emigrantów. Przyjeżdżając do Kanady, chcieli mieć
jakikolwiek dach nad głową, budowali więc domy z jednym
pomieszczeniem. Tradycja ta utrzymuje się i teraz, choć inaczej
umotywowana: Kanadyjczycy wolą wchodzić do domu paradnym
wejściem a więc od razu do salonu. Dlatego nie budują przedsionków
ani mrocznych korytarzy z miejscem na palta i kalosze.
W Szwecji hol jest wydzielony, a miejscem codziennych spotkań
rodzinnych jest duża kuchnia, gdzie spożywa się posiłek rano i
wieczorem. Oddzielone od tych pomieszczeń, a połączone ze sobą
salon i jadalnia zarezerwowane są na bardziej uroczyste okazje.
Sposób posadowienia budynku
W obu krajach zależnie od rodzaju podłoża, domy posadawia się na
płycie fundamentowej lub na ławach fundamentowych.
Jeżeli podłożem jest skała, płytę fundamentową betonową posadawia
się płytko – około 30 cm poniżej poziomu terenu, czyli zwykle w strefie
przemarzania gruntu. Badania wykazały, że ze względu na niewielkie
straty energii z budynku, pod płytą fundamentową rzadko utrzymują się
temperatury ujemne. Mimo że z domu ucieka ciepło, jest to bardziej
opłacalne niż posadawianie budynku głębiej (konieczne byłoby bowiem
wysadzenie skał). Grunt pod płytą dodatkowo zabezpiecza się przed
przemarzaniem układając poziomą izolację płyty na zewnątrz budynku.
W Kanadzie warstwą drenującą pod płytą betonową i izolacją
termiczną jest piasek, w Szwecji używa się płukanego tłucznia (ze
względu na brak żwiru). Uważa się, że w piasku mogłoby wystąpić
kapilarne podnoszenie wody, a w konsekwencji tego zawilgocenie
izolacji i płyty betonowej.
Konstrukcja ścian zewnętrznych
W Kanadzie w ścianach domów stosuje się masywne słupy (grubości
do 14 cm), ściany mają więc grubość słupów. Przestrzeń między nimi
wypełnia się izolacją termiczną.
Słupy międzyokienne są podwajane albo potrajane, stosuje się też
podwójne oczepy. Poszycie wykonuje się z wodoodpornych płyt
wiórowych i płyt OSB.
W Szwecji od ponad 25 lat stosuje się zamiast słupów z litego drewna
zespolone słupy nośne o złożonej konstrukcji (zwykle mają one
szerokość większą niż 23 cm). Ściana wypełniona warstwą wełny
mineralnej grubości 23 cm ma współczynnik przenikania ciepła ko
mniejszy niż 0,2. Znaczną ilość drewna oszczędza się projektując
ograniczoną do minimum liczbę nadproży i oczepów. Nie stosuje się też
podwajanych ani potrajanych słupów międzyokiennych. W Skandynawii
obowiązują specjalne normy dla szkieletowego budownictwa
jednorodzinnego, dopuszczające przykadowo usztywnienie konstrukcji
szkieletowej jedynie płytami gipsowo-kartonowymi od strony
pomieszczeń. Często nie mocuje się płyt usztywniających na zewnątrz
budynku: do szkieletu ścian mocuje się folie wiatroizolacyjne albo gips
wodoodporny.
Elewacje
W Kanadzie elewacje wykańcza się najczęściej:
poziomym sidingiem winylowym,
tynkiem cienkowarstwowym,
cegłą.
Tynk nakłada się na styropian ryflowany na spodniej stronie,
przymocowany do płyt. Ryflowanie płyty styropianowej zapobiega
zatrzymywaniu się wilgoci na powierzchni styropianu i pomaga w
odprowadzaniu wody na zewnątrz konstrukcji.
W Szwecji częściej stosuje się materiały uważane za ekologiczne:
pionowo mocowaną oblicówkę drewnianą,
cegłę okładzinową,
tynk tradycyjny.
Tworzywa sztuczne Szwedzi uznają za szkodliwe dla zdrowia (bo
wydzielają substancje trujące) i niebezpieczne pożarowo (spalając się
bardzo podwyższają temperaturę i wydzielają toksyczne dymy).
Tynki cienkowarstwowe wykonuje się dość rzadko. Nakłada się je
również na styropian, ale zamocowany do ścian na ruszcie drewnianym.
Dzięki temu szczeliny wentylacyjne między konstrukcją ścian
zewnętrznych a oblicówką są dużo szersze niż w domach budowanych
w Kanadzie czy Ameryce. Chroni to drewnianą konstrukcję ścian przed
zawilgoceniem.
Okapy dachów i parapety.
W Kanadzie domy mają bardzo małe okapy lub nie mają ich wcale.
Najczęściej też nie montuje się parapetów.
W Szwecji budowanie domów bez okapów uważa się za nieracjonalne:
nie chronione okapem elewacje trzeba częściej remontować. Dlatego
okapy szwedzkich domów są duże, szerokości nawet ponad 60 cm.
Parapety zewnęrzne najczęściej wykonuje się z blachy lub z cegły.
Pokrycie dachu.
W Kanadzie dachy zwykle pokrywa się gontami papowymi lub dachówką.
W Szwecji powszechnie stosuje się tradycyjne materiały pokryciowe,
które można długo eksploatować. Dachy najczęściej pokrywa się
dachówką cementową, rzadziej dachówką ceramiczną lub blachą
dachówkową. Pokrycia takie są nie tylko estetyczne, ale także
umożliwiają mniej rygorystyczną kontrolę zakotwień dachu i ogólnej
konstrukcji domu.
Prefabrykacja budynków.
W Kanadzie domy w szkielecie drewnianym buduje się zwykle z
dostarczonych na budowę przyciętych wcześniej słupków i belek;
rzadziej spotyka się budynki prefabrykowane.
W Szwecji bardziej popularne są domy składane na budowie z
prefabrykatów. Na plac budowy przywozi się gotowe części
fundamentów, stropy, nośne ściany zewnętrzne i wewnętrzne, a także
wiązary dachowe i kasety dachowe. Elementy prefabrykowane są
lekkie, zwykle ważą poniżej 800 kg (mniej niż jedna paleta dachówki).
Można je więc ustawić bez użycia ciężkiego sprzętu. Dzięki
prefabrykacji dom buduje się łatwiej i szybciej. Wielkość elementów
(określaną przez projektanta) dostosowuje się do warunków
terenowych, dostępnego sprzętu i odległości od fabryki do placu
budowy.
W Polsce: po kanadyjsku czy po szwedzku ?
W większej części Polski warunki klimatyczne (niska temperatura zimą,
wilgotność powietrza, obciążenie śniegiem) są bardzo zbliżone do
panujących w południowej części Szwecji (na południe od linii Göteborg
– Sztokholm). Bardzo wiele doświadczeń szwedzkiego szkieletowego
budownictwa drewnianego można więc przenieść do Polski bez
szczególnych zmian.
Korzystając z gotowych rozwiązań i materiałów sprawdzonych przez
innych, trzeba jednak pamiętać, że nowoczesne materiały i techniki
wymagają umiejętnego stosowania. Nie można również zapominać o
różnicach w mentalności i kompetencjach wykonawców polskich i
szwedzkich czy kanadyjskich. Zarówno w Szwecji jak i w Kanadzie
technologia szkieletowa należy do tradycji budowlanej tych krajów:
opiera się więc na wieloletnich doświadczeniach. W Polsce jest to
technologia nowa. Jedną z podstawowych różnic w sytuacji budujących
w tej technologii w Polsce i w Skandynawii są uregulowania prawne.
Według szwedzkiego prawa przedsiębiorstwa budowlane przez 10 lat
ponoszą odpowiedzialność za błędy popełnione podczas budowania
(wynikające na przykład z niewłaściwego użycia materiałów
budowlanych lub złego rozwiązania technicznego). Podobnie
zabezpieczeni są użytkownicy domów w Kanadzie.
Benny Epsten
autor jest konsultantem od problematyki budownictwa szkieletowego i lekkiego
|